Áhrif hugbúnaðareinkaleyfa

Microsoft er einn stærsti eigandi hugbúnaðareinkaleyfa í heiminum, svo það getur ekki talist annað en kaldhæðnislegt að þeir hafi verið dæmdir til að greiða þessa formúgu í sekt fyrir að brjóta gegn einkaleyfum annara.

Nú verð ég að segja að samkvæmt minni vitund, þá er það einmitt Fraunhofer stofnunin sem á einkaleyfið fyrir MP3 hljóð umbreyti reikniritið, en þar sem að hugbúnaðareinkaleyfi eru afskaplega óljós oft á tíðum gæti vel verið að þrátt fyrir að hafa greitt þeim 16 milljón dollara fyrir að nota það reiknirit í Media Player forriti sínu, eru ótal önnur einkaleyfi sem þeir gætu hafa brotið gegn.

Vandamálið með hugbúnaðareinkaleyfi er það að þau brjóta gegn grundvallarstoð einkaleyfalaga. Þ.e.a.s. einkaleyfi er ekki hægt að veita fyrir hugmyndum eða abstrakt aðferðum, heldur einungis fyrir áþreifanlegum aðgerðum sem greinilega þarfnast mikilla rannsókna eða hugvits til að láta sér detta í hug. Vissulega geta flókin reiknirit þarfnast mikilla rannsókna og hugvits til að verða til, en þau eru að grunninum til einungis uppsetning aðgerða með einfaldri rökfræði þar sem erfitt er að draga línuna milli þess hvað er uppfinningin og hvað er stærðfræði sem hver sem er gæti uppgötvað. 

Hvað sem líður eðli reiknirita, er staðreyndin sú að ef einkaleyfi á hugbúnaði eru veitt, þá er kominn möguleikinn fyrir því að fá einkaleyfi fyrir hugmynd -- þ.e. "hugmyndinni að lesa hljóðskrá, skoða tíðni hvers tifs hljóðbylgjunnar, og sleppa því að skrifa út þær tíðnir sem mannseyrað heyrir ekki" -- einföld hugmynd ekki satt? MP3 einkaleyfið er auðvitað mun sértækara og flóknara -- sem betur fer, því annars væru "þjöppunar" reiknirit eins og OggVorbis að brjóta í bága við það. Vandamálið er að ekkert stöðvar fyrirtæki í því að sækja um (og yfirleitt fá úthlutað) svo almennum einkaleyfum.

Gott dæmi er einkaleyfið fyrir "browser plugin"; sjáanlegt hér.  En eigandi þess Eolas kærði Microsoft og fékk dæmt í skaðabætur 521 milljón bandaríkjadala. Að öllum líkindum hafði Microsoft aldrei heyrt um þetta einkaleyfi, því án efa hefði verið ódýrara að borga fyrirfram fyrir notkun þess.

Annað svipað dæmi er einkaleyfið fyrir "one click buy"; sjáanlegt hér. Amazon bókaverslunin eigandi þesskærði bókaverslunina Barnes & Noble fyrir brot gegn því, og var samið um málið utan réttar á endanum, og það fellt niður -- án efa með stórri greiðslu frá Barnes & Noble til Amazon.

Eitt af verstu dæmunum er einkaleyfi IBM fyrir "Presenting Advertising in an Interactive Service", sjáanlegt hér. Þetta einkaleyfi gæti til dæmis leyft IBM að fara í mál við Morgunblaðið (ef hugbúnaðareinkaleyfi verða viðurkennd á Íslandi) fyrir að hafa auglýsingar á vef sínum, og ef einhver trúir mér ekki, þá fóru þeir í mál við Amazon.com! Það eina sem verndar aðila eins og Morgunblaðið, er að þeir eru ekki nógu fjársterkir til að vera virði tíma risanna eins og IBM. Mál sem þessi ógna öllum efnahag internetsins.

Afhverju er þetta slæmt?

Í september á síðasta ári, var búið að úthluta yfir þrjátíu þúsund hugbúnaðareinkaleyfum í bandaríkjunum á árinu 2006. Allt stefndi í að metár yrði, sem síðast var árið 2004, en þá var yfir fjörutíu þúsund einkaleyfum á hugbúnaðaraðferðum úthlutað. Samtals fjöldi hugbúnaðareinkaleyfa í bandaríkjunum er án efa kominn vel yfir 200.000, en einungis á árunum 2004, 2005 og 2006 voru veitt í kringum 100.000 hugbúnaðareinkaleyfi.

Lang stærstur hluti þessara einkaleyfa er í höndum stórfyrirtækja sem vinna ekki mestmegnis í hugbúnaðargerð, og aðeins 6% þeirra endar í eigu fyrirtækja sem eru hugbúnaðarframleiðendur (Bessen, Hunt, 2003).

Fyrir ca. 2 árum las ég að meðal mannklukkustundirnar sem hvert einkaleyfi er skoðað áður en ákvörðun er tekin um réttmæti þess, hjá einkaleyfastofum sé 18 klukkustundir (þetta var hjá EPO eða USPTO). Og fáránleg einkaleyfi hafa verið útgefin, og tilvist þeirra ógnar sérstaklega smærri hugbúnaðarframleiðendum (og notendum!) sem í sakleysi sínu framleiða hugbúnað eftir bestu getu, án nokkurra möguleika á því að skoða þá tugi þúsunda einkaleyfa sem fyrir eru til að rata í gegnum þetta jarðsprengjusvæði upplýsingaaldarinnar sem hugbúnaðareinkaleyfi eru á góðri leið með að skapa.

Stærri fyrirtækin sem eiga meirihluta einkaleyfanna standa því afskaplega vel að vígi til að ógna smærri fyrirtækjum sem hafa ekkert gert af sér nema stritað við gerð góðs hugbúnaðar, til að gefa upp á bátinn arðbæra starfsemi sína, gegn því að sleppa undan réttarhöldum.

Allar afleiðingar þessarar þróunar er erfitt að sjá fyrir, en nú þegar höfum við séð mikið af hegðun sem virðist brjóta algerlega gegn tilgangi einkaleyfa. Fyrir þá sem hafa ekki enn lært að gagnrýna stöpla samfélagsins, þá eru einkaleyfi auðvitað ekki sjálfsagður hlutur. Einkaleyfakerfinu var komið á til að verðlauna þróun og framfarir, koma í veg fyrir iðnaðarnjósnir og arðrán uppfinningamanna, og auðvelda framleiðslufyrirtækjum að þróa nýjar, góðar vörur án þess að sérhæfa sig í rannsóknum og þróun -- heldur framleiðslu. Hugbúnaðareinkaleyfi í dag virðast alls ekki hjálpa þeim sem rannsakar og þróar hugbúnað, þvert á móti virðast þau draga úr möguleikum þess sem slíkt gerir til að athafna sig án hræðslu við lögsóknir og fjársektir. 

Þetta málefni er eiginlega of flókið fyrir mig til að rekja almennilega í einni svona bloggfærslu, hvað þá með mínatakmörkuðu þekkingu á því, en hér skulu fylgja nokkur áhugaverðar tilvísanir í þekkta menn innan tölvugeirans; 

Bill Gates (Microsoft) 1991 

Internal memo

"If people had understood how patents would be granted when most of today's ideas were invented and had taken out patents, the industry would be at a complete standstill today...The solution is patenting as much as we can. A future startup with no patents of its own will be forced to pay whatever price the giants choose to impose. That price might be high. Established companies have an interest in excluding future competitors."

Donald Knuth 2003

In a letter to the US Patent Office in 2003

"I strongly believe that the recent trend in patenting algorithms is of benefit only to a very small number of attorneys and inventors, while it is seriously harmful to the vast majority of people who want to do useful things with computers."

"When I think of the computer programs I require daily to get my own work done, I cannot help but realize that none of them would exist today if software patents had been prevalent in the 1960s and 1970s. Changing the rules now will have the effect of freezing progress at essentially its current level."

"If software patents had been commonplace in 1980, I would not have been able to create TEX"

Bruce Schneier and Niels Ferguson 2003

"We don't believe that patents serve the security community."

"In our opinion, the cost of the current patent system for the IT industry far outweighs the advantages."

John Carmack (id Software) 2005

"In the majority of cases in software, patents [affect] independent invention. Get a dozen sharp programmers together, give them all a hard problem to work on, and a bunch of them will come up with solutions that would probably be patentable, and be similar enough that the first programmer to file the patent could sue the others for patent infringement. Why should society reward that? ... The programmer that filed the patent didn't work any harder because a patent might be available, solving the problem was his job and he had to do it anyway. ... Yes, it is a legal tool that may help you against your competitors, but I'll have no part of it. It's basically mugging someone."

Oracle Corporation 1994

Submission to USPTO

"Oracle Corporation opposes the patentability of software. The Company believes that existing copyright law and available trade secret protections, as opposed to patent law, are better suited to protecting computer software developments..."

Prof. Hasso Plattner when Chair of SAP Board

"...SAP would not need patents to protect its investments and is collecting them only as a defensive weapon to prepare for litigation in the U.S..."

Pierre Haren, board director of ILOG 2001

"...The American experience of software patents is a disaster. Before imitating them we should rather try to see if they won't agree to change their system..."

Robert Barr (Cisco Systems Intellectual Property Department) 2002

"...The time and money we spend on patent filings, prosecution, and maintenance, litigation and licensing could be better spent on product development and research leading to more innovation.."

Douglas Brotz (Adobe Systems) 1994

"...I believe that software per se should not be allowed patent protection..."

Jim Warren (Autodesk) 1994

"...There is absolutely no evidence, whatsoever—not a single iota—that software patents have promoted or will promote progress..."

Mitch Kapor 1994 (Founder of Lotus 123)

"Because it is impossible to know what patent applications are in the application pipeline, it is entirely possible, even likely, to develop software which incorporates features that are the subject of another firm's patent application. Thus, there is no avoiding the risk of inadvertently finding oneself being accused of a patent infringement simply because no information was publicly available at the time which could have offered guidance of what to avoid."

Richard Stallman (GNU project) 2004

"When you are restricting what the citizens can do with their own computers that's not just an economic issue any more. That's an issue of people's rights."

Þessar tilvísanir eru stolnar af wikipedia síðunni http://en.wikipedia.org/wiki/Software_patent_debate

En ég mæli einnig með að lesa ritgerðina "An Empirical View of Software Patents", Bessen, Hunt, 2003.

Ég vona innilega að þessi hugbúnaðareinkaleyfi verði aldrei lögleg á Íslandi, og að þau verði afnumin í afganginum af heiminum. Ákvörðun bandaríska þingsins á 8. áratugnum um að höfundaréttarlög væru nóg til að vernda hugbúnaðariðnaðinn var bersýnilega rétt, og sést það glöggt með því að engin sjáanleg aukning er í rannsóknum og þróun hugbúnaðar þrátt fyrir stóraukinn fjölda einkaleyfa sl. ár. 

Microsoft gert að greiða 1,5 milljarða dala í bætur

Þekking stjórnmálamanna á upplýsingatækni?

Samfélagið hefur breyst mjög hratt, og kannski sérstaklega síðustu 10 ár. Nýverið voru einmitt 10 ár síðan ég "varð háður" internetinu, þeim óendanlegu möguleikum í upplýsingaöflun og samskiptum sem það opnaði mér aðgengi að. Ég er forritari, með sérstaklega mikla reynslu af þróun fyrir netið, og mjög sterkar skoðanir á því hvernig þarf að viðhalda því frelsi sem tölvur og internetið geta veitt fólki.

Í gegnum árin hef ég rekið mig á ýmislegt áhugavert í tengslum við stjórnmál og upplýsingatækni. Allt frá því þegar ég skrifaði "skuldateljarann" fyrir framboð sjálfstæðisflokksins í borgarstjórnarkosningum Reykjavíkur árið 2002, í skiptum fyrir kassa af bjór ef ég man rétt, fram til þess þegar ég gat ekki sett inn comment á færslu á vefsíðu Róberts Marshall, því skv. síðunni svaraði ég ekki "öryggisspurningunni", sem snýst um að reikna eitthvað -- og annaðhvort hefur grunnskólinn brugðist mér og 13+4 er ekki 17, og 0+56 er ekki 56, eða þá síðan styður ekki vafrann Safari, sem ég nota, eins og margir, á Apple PowerBook vélinni minni.

Nú er auðvitað ekki hægt að ætlast til þess að stjórnmálamenn séu sérfræðingar í öllu, og upplýsingatækni er auðvitað frekar esóterískt svið þekkingar, sem nýtist kannski ekki í stjórnsýslu almennt? Hinsvegar hef ég nokkrum sinnum gjörsamlega furðað mig á vanefnum stjórnmálaflokkanna sem ég hef hallast frekar til, til að vega og meta kosti og galla hugbúnaðar, eða hugbúnaðarstefna.

Ath. nú mun færslan mín taka skarpa beygju í átt að umræðunni um frjálsan hugbúnað, en fyrir þá sem hafa áhuga á að læra meira um hann mæli ég með vefsíðu RGLUG, fyrirtækis míns, ODG ehf, eða hins nýstofnaða fyrirtækis 1984, sem ég er mjög ánægður með :-)

Til dæmis má nefna að vefsíðurnar www.xs.is og www.vg.is, eru báðar keyrandi á Microsoft IIS vefþjóni, notandi líklega eingöngu lokaðan, ófrjálsan (fjötraðan?) hugbúnað, sem krefst árlegra leyfisgjalda, osfrv. Á meðan að t.d. vefsíða SUS, www.sus.is, keyrir á frjálsum hugbúnaði (Linux, Apache..).

En þetta eru kannski smáatriði. Smávægilegar, en forvitnilegar, upplýsingatæknilegar staðreyndir sem virðast stinga örlítið í stúf við stefnu a.m.k. vinstriflokkana -- en smáatriði engu að síður.

Meira máli skiptir kannski þegar stjórnvöld taka ákvarðanir fyrir þegna sína, í tengslum við upplýsingatækni, sem hafa afdrifaríkar fjárhagslegar afleiðingar fyrir alla sem að máli koma. Til dæmis með því að ákveða að nota lokuð og ófrjáls snið fyrir gögn í opinberum tilgangi (t.d. ef fólk þarf að skila opinberum gögnum á "doc" eða "xls" sniðum -- sem eru lokuð snið í eigu Microsoft).

Eitt versta dæmið sem ég man eftir, þar sem þekkingarskortur stjórnvalda á upplýsingatækni á eftir að hafa afdrifaríkar afleiðingar, er þegar Reykjavíkurborg gerði samning við ameríska fyrirtækið Blackboard, um kennslukerfi fyrir grunnskóla Reykjavíkur. Samstarfsmaður minn, Sigurður Fjalar fjallar vel um málið á vefsíðu sinni -- og kallar m.a. þessa ákvörðun "mestu vonbrigði ársins á innlendum vettvangi".

Ég vil nú geta þess að ég hef auðvitað hagsmuna að gæta í þessum efnum, en fyrirtækið mitt ODG ehf, sérhæfir sig m.a. í Moodle uppsetningum.

Hinsvegar finnst mér samt afskaplega áhugavert hvernig staðið var að þessu vali -- en skv. svörum Sigþórs Arnars Guðmundssonar, þá voru í raun bara kerfin "WebCD" (ég reikna með að átt sé við WebCT, sem er nú í eigu Blackboard Inc.) og Blackboard -- engin frjáls kerfi komu til greina, og engin almennileg svör hafa borist frá Reykjavíkurborg.

Þetta var kannski dálítið víð og breið færsla hjá mér, en spurningin sem vaknar óneitanlega er hvenær þekking stjórnmálamanna á upplýsingatækni fer að vega nógu þungt til að svona ákvarðanir verði ekki teknar án útskýringa og raka? Sjálfum finnst mér þessi vanþekking sem virðist vera algeng í dag skiptast milli þess að vera skondin, þreytandi, sorgleg og hreint út sagt ergjandi.

blog.is komið í loftið, allt að gerast

Já, nú má segja að smá reynsla sé að komast á kerfið hérna á blog.is, en fyrir áhugasama þá er líklega rúmt ár síðan hugmyndin kviknaði, og vinna hófst í haust. Hönnun kerfisins er svolítið stærri og flóknari en núverandi mynd þessi gefur til kynna, en vonandi tekst að bæta virkni við kerfið næstu vikurnar svo notendur þess fái að sjá það í fullri útgáfu sem fyrst.

 Nú er það vinna við blaðberavefinn sem tekur við hjá mér, taumlaus gleði þar á ferð, en ég ætla að reyna að harka þetta af í vikunni, reikna ekki með að mínir nánustu sjái mig mikið -- ef frátaldir eru  samstarfsmenn mínir Baldur og Henrý, sem vinna svipað mikið eða meira en ég. Já, hvernig er komið fyrir manni þegar samstarfsmenn eru að verða manns nánustu, þetta er kannski eitthvað sem ég hefði átt að spyrja mig að fyrir 3-4 árum, þegar ég tók mín fyrstu skref í átt að vinnualkóhólisma, sem þrátt fyrir aðlaðandi nafn þýðir ekki að maður fái að vera fullur í vinnunni.

Því er skemmst frá að segja að í gær fór ég í sýrustigs mælingu í maga og vélinda, það hljómar kannski ekki sérlega innræsið svo þetta gæti komið einhverjum á óvart. Fyrst var sprautað einhverju deyfandi geli uppí nös að mínu vali, og fyrir tilviljun valdi ég þá vinstri (læknirinn ákvað að ég hlyti þá að vera vinstrimaður, athugull maður). Þegar nösin var orðin stútfull af þessu geli var mér einfaldlega sagt að sjúga uppí nefið og kyngja. Að sjálfsögðu var gelið beiskt, og sveið undan því, þar til ég var svo dofinn að ég fann ekki fyrir vélindanu á mér, og allar taugar í hálsinum sögðu mér að ég væri ófær um að kyngja. Þá var rekin slanga uppí nefið, og niður í maga, og gerðar mælingar yfir ca. 15 mínútna tímabil, meðan slangan var dregin út sentimeter fyrir sentimeter.

Nú myndu sumir segja að mælingunni væri lokið, en þetta var aðeins fyrsta atlagan að aumingja vinstri nösinni, því ég gekk út af meltingarsjúkdómadeildinni með klæddan vír neðan úr maga útum nefið, límdan á þremur stöðum við höfuð, háls og nef. Vírinn var svo tengdur við ágætis tækjahlunk sem ég þurfti að hafa utan á mér næstu 24 klst, og gjöra svo vel að ýta á takka ef ég hugðist leggjast niður, eða borða eitthvað. Í morgun þegar ég fór og lét fjarlægja þetta apparat var slímhúðin í nefholi og hálsi orðin frekar ert, og leið mér eins og ég væri með slæma hálsbólgu -- fyrir utan hvernig glápt var á mig þegar ég kyngdi einhverju og togaðist í nefið á mér.

Það eina góða sem uppúr þessu fékkst er líklega hvernig nágrannakona mín (sem hatar mig) horfði á mig þegar ég sat inní bíl í gær að reyna að komast af stað, en af svip hennar mátti merkja eftirsjá yfir því að hegða sér alltaf eins og algjör tík við mig, og nöldra yfir mestu smáatriðum við hvert tækifæri. Já, sumir nágrannar mínir hata mig enn síðan ég (tilneyddur) hélt 2 óstjórnlega, óþolandi hunda ásamt fyrrverandi kærustu minni, að hennar frumkvæði. Kæru nágrannar ef þið eruð að lesa þetta, þá var það *ég* sem þurfti að þrífa eftir þessa hunda, og þoldi þá ekkert meira en þið, og ef ég væri aðeins meiri aumingi en ég er, væru þessir hundar þarna enn.. svo hættið þessu nöldri.

Vonandi fæ ég möguleika á næstu vikum til að gera þessa blog síðu aðeins veglegri, og nota hana sem samskiptatól til að ná næsta áfanga mínum í að fjarlægjast fólkið í kringum mig -- ekki hringja, lestu bara bloggið ... hljómar þetta ekki vel?

Adieu.. glöggir lesendur sem rákust á nýyrði í færslu þessari, mega benda á það í athugasemdum ;-)